Sáng tạo kiến trúc bền vững từ văn hóa bản địa

29 - 10 - 2025

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của kiến trúc đương đại, quay trở lại tìm hiểu văn hóa bản địa không chỉ là hành động tôn trọng quá khứ, mà còn là hướng đi bền vững giúp kiến trúc Việt Nam tạo được bản sắc riêng. Những tri thức dân gian, hình thái cư trú truyền thống và mối quan hệ hài hòa với thiên nhiên từ lâu đã hình thành nên một hệ giá trị quý báu – hoàn toàn có thể tiếp tục được kế thừa, sáng tạo và phát triển trong công trình ngày nay.

Vật liệu & kỹ thuật xây dựng địa phương
Các vật liệu sẵn có như gỗ, đá, tre, gạch, đất nện… cùng kỹ thuật truyền thống như trình tường, lợp mái lá – ngói, dựng nhà sàn, cấu trúc kèo gỗ thể hiện sự am hiểu sâu sắc về khí hậu, địa hình và điều kiện sống bản địa.

Giá trị lớn nhất của nhóm yếu tố này nằm ở tính thân thiện môi trường, khả năng điều hòa vi khí hậu và cảm giác gần gũi – mộc mạc.

Ngày nay, chúng được ứng dụng trong các nhà cộng đồng, resort sinh thái, trường học vùng cao…, tạo nên kiến trúc hiện đại nhưng vẫn giữ “hồn dân tộc”.

Hình thái kiến trúc nhà ở & công trình

Những mô thức như nhà ba gian, nhà rường, nhà sàn hay các tổ chức không gian truyền thống cung cấp bài học quan trọng về tỷ lệ, cấu trúc, thông gió và lối sống.

Chúng vừa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt – tâm linh, vừa tạo nên ngôn ngữ kiến trúc độc đáo, phù hợp khí hậu nhiệt đới.

Trong kiến trúc đương đại, việc kế thừa hình thái truyền thống giúp các công trình văn hóa, bảo tàng, trung tâm cộng đồng hay khu du lịch mang dấu ấn đậm nét và truyền tải câu chuyện địa phương.

Hình thái tổ chức quần cư & môi trường sống
Làng quê Việt Nam hay các mô hình cư trú bản địa là hình ảnh của tính cộng đồng, sự gắn kết và sự hòa hợp giữa con người – sản xuất – thiên nhiên.
Khai thác yếu tố quần cư - cộng đồng đồng nghĩa với việc tạo nên những khu dân cư hoặc làng nghề – du lịch thân thiện, nhân văn, bền vững, phản ánh triết lý sống của cư dân bản địa và tăng sức hấp dẫn văn hóa.

Kiến trúc phong cảnh

Triết lý “thiên – địa – nhân” được thể hiện rõ qua cách người Việt tổ chức không gian gắn với núi, sông, cây cối và địa hình tự nhiên.

Kiến trúc phong cảnh bản địa mang lại sự hài hòa, biểu tượng và cảm xúc – những yếu tố quan trọng trong thiết kế công viên, resort, quảng trường hay không gian tâm linh.

Việc khai thác văn hóa bản địa trong kiến trúc không chỉ là sự trân trọng quá khứ mà còn mở ra hướng phát triển bền vững cho tương lai. Khi những vật liệu truyền thống, hình thái cư trú, tổ chức làng xóm và cảnh quan bản địa được tái diễn giải trong ngôn ngữ thiết kế hiện đại, chúng tạo nên những công trình vừa quen thuộc vừa mới mẻ, giàu bản sắc nhưng không lỗi thời. Đây chính là nền tảng để kiến trúc Việt Nam định vị giá trị riêng, nuôi dưỡng bản sắc văn hóa và góp phần xây dựng môi trường sống hài hòa, nhân văn cho các thế hệ tiếp theo.